Wiele badań wskazuje na to, że ludzie, którzy wyznaczają sobie osobiste cele do osiągnięcia w czasie wolnym od pracy, czy jest to weekend czy święta, są bardziej zadowoleni niż ci, którzy takich celów nie określają.
Jak powinny wyglądać przerwy od pracy, abyśmy mogli uzyskać maksymalną regenerację sił i zapewnić sobie dobrostan? W dobie odczuwanego na świecie przeciążenia pracą, wyczerpania zawodowego, a także coraz częściej odnotowywanej rezygnacji z kontynuowania pracy w dotychczasowych miejscach zatrudnienia, wielu badaczy zajmuje się właśnie tym tematem. Z ich badań wynika jednoznacznie, że odpoczynek pasywny pt. „odpocznij, zrelaksuj się, nic nie rób” nie jest tak efektywny jak odpoczynek, w trakcie którego planuje się realizację swoich celów – nie tych związanych z pracą, tylko tych związanych ze swoimi osobistymi potrzebami. Pomysły celów osobistych można mnożyć: spędzanie czasu z przyjaciółmi lub rodziną, aktywność związana ze swoim hobby, czy nawet porządkowanie szafy. Jakiekolwiek by one nie były, najważniejsze okazuje się to, by zaplanować ich realizację w nadchodzącym czasie wolnym. Można by nazwać ten model „proaktywną regeneracją” i okazuje się, że realizując taki plan ludzie czują się szczęśliwsi i bardziej wypoczęci niż wtedy, gdy odpoczywają „pasywnie”. Autorzy badań podejrzewają, że jest to związane z tym, iż już samo planowanie daje nam większe poczucie samodzielności, celowości czy wolnego wyboru. Nie chodzi tu jednak o odhaczanie pełnej listy „rzeczy do zrobienia”, ale o poczucie, że realizowane są ważne potrzeby osobiste. Warto wiedzieć jak spędzić wolny czas.
Jakie badania przeprowadzono?
W grudniu 2020 zbadano pracowników 537 szkół publicznych w USA zadając im pytanie: „Czy masz jakieś cele na najbliższe ferie?” – z możliwością odpowiedzi jedynie „tak” lub „nie”. Dodatkowo poproszono o odpowiedź na pytanie o subiektywną ocenę poczucia szczęścia. Badanie pokazało, że pracownicy, którzy określają cele jakie zamierzają zrealizować czują się o ok 8% szczęśliwsi niż ci, którzy tego nie robią. Ta różnica utrzymała się na statystycznie istotnym poziomie bez względu na płeć, wiek, dochód, stan cywilny, częstotliwość pracy z domu, czy liczbę posiadanych dzieci.
Następnie postanowiono zbadać, czy “proaktywna regeneracja” jest związana z liczbą dni urlopu, którą pracownicy planowali wykorzystać na wypoczynek oraz w jakie aktywności zamierzają się zaangażować w czasie urlopu. Okazało się, że osoby, które planowały realizację celów osobistych biorą średnio o 2 dni więcej urlopu niż Ci, którzy nie mają zaplanowanej realizacji celów. Pracownicy, którzy mieli określony plan na okres ferii zakładali także, że przeznaczą aż 24% czasu mniej na takie pasywne aktywności jak oglądanie telewizji, drzemki lub „nic nierobienie”. Planowali oni także spędzenie ponad 28% czasu więcej z przyjaciółmi i rodziną. Powyższe różnice w tym, jak planujemy spędzić czas wolny są bardzo ważne dla naszego odczucia dobrostanu.
Badania pokazały również, że proaktywna regeneracja wpływa korzystnie także na stosunek ludzi do ich miejsca pracy: okazało się bowiem, że pracownicy, którzy wyznaczają sobie cele osobiste na czas urlopu są o 5% bardziej zadowoleni ze swojej pracy niż ci, którzy nie określają takich celów.
Korzyści z proaktywnej regeneracji możemy uzyskać także w czasie krótszego wypoczynku takiego jak weekend czy po prostu wieczór. Badania wykazały, że ludzie, którzy określają cele osobiste na weekend są o 13% szczęśliwsi niż ci, którzy tego nie robią. I tak jak poprzednio, wśród celów osobistych największym źródłem satysfakcji były spotkania towarzyskie. Spędzanie weekendu w towarzystwie prowadzi do odczucia większego szczęścia. Podobne wyniki dało stworzenie planów na wieczór.
Ile aktywności powinno się znaleźć w planie na czas wolny od pracy byśmy czuli się wypoczęci?
Ogólnie rzecz ujmując, powyżej wspomniane zależności pojawiają się w każdej sytuacji, kiedy odpoczywamy od pracy, ale pod jednym niezwykle ważnym warunkiem: podczas kiedy określanie celów na czas wolny jest ważne, nie oznacza to, że powinniśmy traktować cele do zrealizowania na zasadzie rygorystycznej listy rzeczy do zrobienia. Warto być elastycznym. Badania przeprowadzone przez Gabriel Tonietto i Selin Malkoc pokazały, że lista rzeczy do zrobienia zawierająca dużo różnych aktywności i spraw do załatwienia w czasie wolnym od pracy może odebrać poczucie zadowolenia z wykonywania różnych aktywności, gdyż czas wolny zaczyna przypominać pracę. Autorzy badań odkryli, że zadowolenie z posiadania czasu wolnego utrzymuje się, kiedy ustala się cele i aktywności w luźny i elastyczny sposób. Oznacza to również, że warto rozpocząć realizację planu od małych rzeczy oraz wybaczać sobie, gdy nie uda się jakiegoś celu zrealizować. Nie musimy się czuć winni – bo jest to nasza „dobrowolna” lista dla siebie samego – możemy wprowadzać w niej zmiany. Poczucie satysfakcji, zdaniem autorek badań, najprawdopodobniej jest związane z tym, że ustalenie aktywności daje nam poczucie celowości i sensu działania w czasie spędzanym z dala od pracy, a nie z tego, że odhaczamy kolejne rzeczy na liście „to-do”.
A co zrobić, gdy praca zawłaszcza nasz czas wolny?
W okresie pandemii, pracując z domu, często doświadczamy zacierania się granicy między pracą a czasem wolnym. Praca niejako zawłaszcza czas wolny. Wiemy już, że trend pracy zdalnej utrzyma się w przyszłości. Jak więc zapewnić sobie wewnętrzną motywację i nie stracić poziomu zadowolenia i satysfakcji z tak wykonywanej pracy? Badania Laury M. Giurge i K. Wooley pokazały, że jeżeli musisz pracować w swoim czasie wolnym, doskonałą strategią na utrzymanie motywacji wewnętrznej może być nazwanie takiego czasu po prostu czasem pracy (a nie wolnym od pracy)! Nie tylko pozwala to utrzymać motywację wewnętrzną, ale dodatkowo powoduje, że oceniamy wykonywaną w tym czasie pracę jako ciekawszą i bardziej rozwijającą. Jak zawsze więc okazuje się, że to my decydujemy o tym, jak się będziemy czuli – bo najważniejsze jest nasze nastawienie oraz właściwe nazwanie tego, co robimy.
Czas wolny po utracie pracy
Jak wnioski z tych badań mają się do czasu teoretycznie wolnego, ale w trakcie którego osoby, które straciły pracę poszukują nowej? Gdy taka osoba znajduje się na trzecim etapie krzywej zmiany, tym po środku litery „U” – nazywanej przez nas „Dezorientacją” tzn. gdy nie ma jasności co do swojej przyszłości – warto sugerować mu, by jednak ten czas miał określoną strukturę i cele. Po ustaleniu ile czasu, które dni tygodnia i jaką porę dnia przeznaczy na poszukiwanie pracy – warto określić także jak ten czas będzie wewnątrz ustrukturyzowany oraz co ma zrobić z pozostałym wolnym czasem. Jeżeli np. planuje spędzanie 6 godzin 3 razy w tygodniu na poszukiwaniu pracy, możemy pomóc w określeniu, ile z tego czasu może być przeznaczone na wędrówki po sieci, ile na budowanie swojego wizerunku na platformach społecznościowych, a ile na kontakt z headhunterami i docelowymi pracodawcami. Ile czasu i kiedy ma przeznaczyć na przygotowanie maili, dopracowanie swojego CV czy stworzenie strategii networkingowej. Ten sposób organizacji ma charakter nieco zbliżony do normalnej pracy. A osoby pozostające bez pracy mogą uzyskać dzięki temu bardzo ważne w ich sytuacji korzyści z takiej organizacji czasu tj. przywrócenie poczucia kontroli nad sytuacją, poczucie realizacji własnego planu i sprawczości – posunięcia spraw do przodu.
A co z pozostałym czasem – pozostałymi godzinami wolnymi od pracy zawodowej? Wydaje się, że warto i ten czas podzielić, ustrukturyzować, nadać mu celowość. Takie podejście ma szansę utrzymać motywację wewnętrzną, daje większe poczucie zadowolenia i ogólnego dobrostanu, pomimo trudnej sytuacji w jakiej taka osoba może się znajdować. Pomaga to nieco przesunąć się na krzywej zmiany w kierunku etapu „Nowego spojrzenia”, kiedy zauważamy nowe perspektywy i oceniamy możliwości, jednocześnie powoli wychodząc z krzywej zmiany.
Aleksandra Płomien – Dolacka
Business Consultant & Executive Coach w Lee Hecht Harrison Polska
W przygotowaniu tekstu korzystałam między innymi z:
Laura M. Giurge, Kaitlin Wooley, Don’t work on vacation. Seriously, HBR, 07/2020
Vanessa Bohns: You Have More Influence Than You Think: How We Underestimate Our Power of Persuasion, and Why It Matters, 2021
Laura M. Giurge, Vanessa Bohns, Be intentional how you spend your time off, HBR, 12/2021.
Kenneth W. Thomas, Intrinsic Motivation at Work: Building Energy and Commitment, 2009
Gabriela N. Tonietto , Selin A. Malkoc, Rebecca Walker Reczek, Michael I. Norton, Viewing leisure as wasteful undermines enjoyment, Journal of Experimental Social Psychology, volume 97, 11/2021
