Bardzo mocno zapadło mi w pamięci, gdy usłyszałam to stwierdzenie podczas kursu doskonalenia jazdy samochodem. Mogłoby się wydawać, że gdy będę w nieco sztucznych / eksperymentalnych warunkach, ze specjalną nawierzchnią do testowania i praktykowania jazdy autem to zapomnienie o tym, czego uczyłam się w latach 90. w TICO przyjdzie od razu. Nic bardziej mylnego. Po pierwsze jazdy autem nie uczymy się wyłącznie podczas kursu, ale przez całe swoje życie. Po drugie, kierując samochodem wprowadzamy mnóstwo drobnych własnych zachowań, które mogą stać się swoistym rytuałem bądź odruchowym działaniem. Zatem z jednej strony zapomnienie „ot tak” od ręki tego, co potrafimy, jest niemożliwe, a z drugiej, nauczenie i „nadpisanie” na dotychczasowych umiejętnościach może być bardzo trudne. Dlatego warto włączyć jeden dodatkowy krok, zanim zaczniemy uczyć się na nowo umiejętności, którą już posiadamy. Tym krokiem jest ODUCZANIE.
Podobna praktyka jest stosowana w sporcie, nauce śpiewu, aktorstwie, nauce szybkiego czytania i wielu innych obszarach naszego życia. Najpierw musimy oduczyć się tego, co tworzyliśmy przez wiele lat, aby móc zacząć działać na nowo. Szczególnie dziś, gdy świat tak mocno się zmienia, ciągle pojawiają się nowe wymagania, umiejętność uczenia się i oduczania staje się jedną z 10 najważniejszych kompetencji na dziś i na przyszłości[1].
Zatem jak się skutecznie oduczać?
Oduczanie różni się od zwyczajnego procesu uczenia, podczas którego pozyskujemy zupełnie nowe dla nas kompetencje tym, że wymaga sporej uważności i świadomej obserwacji tego, jacy jesteśmy i jak funkcjonujemy. Możemy sobie wyobrazić osobę, która tuż po studiach trafia do zespołu księgowych, w którym poznaje nową wiedzę, programy, procedury oraz nieformalne zasady współpracy obowiązujące w danej firmie. W tym czasie nabywa wiedzę (co muszę wiedzieć?), umiejętności (jak mam działać?) oraz postawy (co chcę? jak chcę?). Możemy sobie wyobrazić, że po kilku latach w firmie pojawiają się nowe wymagania w związku z dużą reorganizacją działu finansowego połączoną z wdrożeniem nowego systemu. W takiej sytuacji będziemy mówili o konieczności ODUCZENIA się dotychczasowych umiejętności. Aby proces oduczania był skuteczny potrzebne są następujące kroki:
Krok 1: Zatrzymanie się i weryfikacja obecnego poziomu kompetencji
Na tym etapie chodzi o to, aby zatrzymać się i przyjrzeć, co potrafię i jak działam. Często mocno wspierającym sposobem pracy na tym etapie jest głębsze przyjrzenie się, kim jestem, jakie kierują mną wartości, jaki mam dominujący styl działania, jak się komunikuję… W tym celu można zebrać feedback od szerszego grona współpracowników, wykonać ocenę 360 stopni albo wypełnić profesjonalny kwestionariusz pozwalający przyjrzeć się naszemu funkcjonowaniu w wybranym obszarze.
Jednocześnie w przypadku rozwoju kompetencji zawodowych wystarczającym może się okazać zebranie wszystkich kompetencji, jakie posiadam na obecnym stanowisku (wiedza, umiejętności, moje nastawienie).
W omawianym powyżej przykładzie osoby z działu finansów warto byłoby odpowiedzieć sobie na pytania:
– co już dziś umiem?
– gdzie są moje silne strony?
– z czym mam wyzwania?
– za co cenią mnie inni w pracy?
– co sprawia mi przyjemność? Itp.
Krok 2: Ustalenie, co jest potrzebne, a co zbędne
Na tym etapie weryfikujemy dotychczasową wiedzę, postawy i nawyki z nowymi oczekiwaniami bądź wymaganiami. Może się okazać, że odkryjemy, iż wykonujemy dużo zbędnej pracy, że musimy czegoś nowego się nauczyć lub poznając nowy system i wymagania musimy zacząć działać z dokumentami w inny niż dotychczas sposób (np. przestać drukować wszystkie faktury i przechowywać je w segregatorach).
Krok 3: Oduczanie
To jest ten krok, gdy świadomie możemy nazwać, z których z dotychczasowych aspektów naszych kompetencji chcemy zrezygnować i powoli wdrażamy proces „czyszczenia” naszych dotychczasowych praktyk. Jeśli na omawianym przykładzie osoba z działu finansów uczestniczy we wdrażaniu systemu, który będzie wymagał całkowitej rezygnacji z dokumentów papierowych, to na poziomie świadomości trudne może się okazać, szczególnie w początkowej fazie, wyłączenie odruchu DRUKUJ DOKUMENT po jego otwarciu na ekranie komputera. ŚWIADOMOŚĆ siebie, swoich nawyków, tego, co mnie wspiera, a co ogranicza, na tym etapie jest KLUCZOWA.
Krok 4: Eksperymentowanie / testowanie nowych rozwiązań w oparciu o nową wiedzę i wymagania
Czas uaktywnić swoją ciekawość do eksperymentowania i testowania. Przyglądamy się, jak w nowych warunkach, przy nowych wymaganiach się odnajduję, co wychodzi mi naturalnie dobrze, a także:
– ciekawe, czego nowego mogę się nauczyć?
– co nowego mi to da?
– jak inni rozwiązaliby tę sytuację?
Celem eksperymentowania jest włączenie w sobie dziecięcej ciekawości do odkrywania nowości.
Krok 5: Refleksja
Będzie nam potrzebna praktycznie na każdym z kroków, jednak tuż po doświadczaniu na nowo i eksperymentowaniu jest szczególnie ważna. Bez niej możemy wpaść w pułapkę powrotu do starych metod działania. Zatrzymujemy się po to, aby przyjrzeć się, co już umiemy, co nam wychodzi (tu warto „świętować” i zgodnie z metodą małych kroków zadbać o nagrodę), ale też realnie ocenić, co jeszcze przed nami albo gdzie popełniamy nadal błędy lub z czym mamy trudności.
Krok 6: Czas na korektę i modyfikację
Jeśli dajemy sobie przyzwolenie na to, aby iść małymi krokami do przodu, to dajmy sobie też przyzwolenie na popełnianie błędów. Jeśli są, wyciągnijmy z nich wnioski i róbmy wszystko, aby nie popełniać ich ponownie. Możemy zasięgnąć porady u innych, poszukać pomysłów, jak działać inaczej. I zacząć wdrażać te drobne korekty lub modyfikacje do kolejnych działań.
Krok 7: Praktykowanie, praktykowanie, praktykowanie
Każdy z nas potrzebuje czasu, aby nauczyć się działać na nowo. Tu przyda nam się odrobina odwagi i wytrwałości w tym, aby nasze działania stały się nowymi, ale przede wszystkim wyrozumiałości dla samego siebie. Tak, aby proces nabywania nowych umiejętności stawał się dzięki nam samym przyjemną podróżą ku nowemu.
Myśląc o tym, że funkcjonujemy w świecie zmian i niepewności, możemy już założyć, że nasze zawody będą ulegały zmianie. Pewnie w zależności od tego, na jakim etapie drogi zawodowej jesteśmy (czy 5 lat przed emeryturą, czy tuż po studiach, a może po środku swojej drogi zawodowej) to zmiany mogą nas dotykać z różnym natężeniem, jednak ich nie unikniemy. Umiejętność zadbania o siebie w postaci ciągłego uczenia się i inwestowania we własne kompetencje wydaje się być odpowiedzią na to, co dziś i jutro nas czeka.
Zapisz się na webinar „O oduczaniu” – zapraszamy już 31 stycznia 2022 o godz. 10:30
Liczba miejsc ograniczona https://tiny.pl/9jfgq
[1] The State of Skills 2021, A Global Data Report by Degreed, https://stateofskills.degreed.com/
